روان بهیار

خود شکوفایی (self-actualization)

خودشکوفایی (به انگلیسی: self-actualization) اصطلاحی در روان‌شناسی انسان‌گرایانه و به معنی محقق ساختن حداکثر توانایی‌های بالقوهٔ فرد توسط خودش است.^[۱]

خودشکوفایی :

به این پدیده اشاره دارد که انسان‌ها تمایل دارند فراتر از نیازهای اولیه خود یعنی همان نیازهایی که در هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو فهرست شده پیشرفت کنند. انسان‌ها می‌کوشند از طریق خودشکوفایی، از امکانات به شیوه‌ای بهینه استفاده کرده و تمامی استعدادهای پنهان خود را شکوفا کنند، حال این استعدادها هر چه می‌خواهد باشد. همان‌طور که آبراهام مزلو بیان می‌دارد: «آنچه آنسان می‌تواند باشد، باید بشود».

خودشکوفایی (Self-Actualization) :
به معنای تحقق کامل استعدادها و توانایی‌های ذاتی انسان است. افرادی که به خودشکوفایی رسیده‌اند، از پتانسیل‌های درونی خود استفاده کرده و زندگی هدفمند و رضایت‌بخشی را تجربه می‌کنند. خودشکوفایی شامل رشد شخصی، خودشناسی و دستیابی به کمال انسانی است. در ادامه، هفت ویژگی اصلی افراد خودشکوفا را بررسی می‌کنیم.

افلاطون، فیلسوف مشهور یونانی، خودشکوفایی را رسیدن انسان به کمال و تحقق توانایی‌های درونی خود می‌دانست. او معتقد بود انسان برای تحقق پتانسیل‌های خود باید خودشناسی داشته باشد و بداند که کیست و چه هدفی را دنبال می‌کند. 

ارسطو بر این باور بود که زندگی انسان می‌تواند در سه سبک خوشحال باشد:

1. زندگی بر پایه لذت‌های فردی و اهمیت به خود،

2. زندگی مسئولانه و اجتماعی، همراه با انجام وظایف،

3. زندگی فلسفی و تأملی، بر اساس خرد و دانش.

به بیان ساده، خودشکوفایی از نظر ارسطو یعنی زندگی مطابق فضایل، رشد توانایی‌ها و دستیابی به هدف نهایی انسان.

کارل راجرز، روانشناس انسان‌گرا، خودشکوفایی را نتیجه هماهنگی بین “خود واقعی” و “خود ایده‌آل” می‌دانست. وقتی فرد بتواند شخصیت فعلی خود را بپذیرد و به بهترین نسخه خود نزدیک شود، به خودشکوفایی می‌رسد.

ویژگی‌های اصلی افراد خودشکوفا از دید راجرز:

1. پذیرش تجربیات: افراد تجربیات گذشته خود را می‌پذیرند و از آن‌ها برای رشد و پیشرفت استفاده می‌کنند.

2. غرق در حال بودن: در لحظه زندگی می‌کنند و به طور کامل در فعالیت‌های خود حضور دارند، چه خوب و چه بد.

3. خلاقیت: علاقه و انگیزه به کار و زندگی، به همراه توانایی خلق راه‌حل‌ها و ایده‌های نو.

به این ترتیب، خودشکوفایی در نظریه راجرز هم شامل خودشناسی، پذیرش خود و رشد خلاقیت است.

مارتین سلیگمن، روانشناس و بنیان‌گذار روانشناسی مثبت‌گرا، خودشکوفایی را نتیجه پرورش نقاط قوت، خودشناسی و رضایت از زندگی می‌داند.

ویژگی‌ها و راهکارهای سلیگمن برای رسیدن به خودشکوفایی:

1. مراقبت از خود: محافظت در برابر اخبار منفی و تعامل کمتر با افراد منفی‌گرا.

2. پرورش نقاط قوت: استفاده از توانایی‌های خود برای رشد شخصی و رسیدن به اهداف.

3. انتظارات واقع‌بینانه: داشتن هدف و انتظارات متعادل برای جلوگیری از سرخوردگی.

4. کمک به دیگران: تقویت رضایت و عزت نفس از طریق رفتارهای مثبت و حمایت از دیگران.

به این ترتیب، خودشکوفایی از دید سلیگمن نتیجه خوددوستی، رشد فردی، و تعامل مثبت با دیگران است.

مهمترین ویژگی انسان‌های خودشکوفا